DEMİRBAŞ SATIŞI MUHASEBE KAYDI
İKTİSADİ KIYMET SATIŞLARININ BEYANNAMEDE GÖSTERİLMESİ
25.10.1984 tarihinde kabul edilen Katma Değer Vergisi Kanununun 01.01.1985 tarihinde yürürlüğe girmesiyle, Demirbaş ve Sabit Kıymet Satışlarına isabet eden Katma Değer Vergisinin beyannamenin hangi satırında beyan edileceği, (İlave Edilecek KDV mi yoksa Matrah bölümünde mi) tereddütlerle ve farklı uygulamalarla bu güne kadar gelmiştir.
Kimi mükellefler Amortismana Tabi İktisadi Kıymet satışı beyannamede gösterilmeden, ilgili satışa isabet eden Katma Değer Vergisini, 1 no.lu KDV beyannamesinin “İlave Edilecek KDV” satırında beyan ederken, bazı mükellefler de Amortismana Tabi İktisadi Kıymet Satışlarını normal mal ve hizmet satışı gibi “Matrah” bölümünde beyan ederek Katma Değer Vergisini beyan etmiştir.
Son olarak 10.06.2014 tarihli 66 seri numaralı Katma Değer Vergisi Sirküleri ile çözüme kavuşmuştur. Değişiklik ile 26.04.2014 tarihli 28983 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Katma Değer Vergisi Genel Tebliğe uygun hale getirilmiştir.
01.05.2014 tarihinden itibaren Mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymet satışları 1 no.lu KDV beyannamesinin “Matrah” kulakçığının “Diğer İşlemler” tablosunda “503” kodlu “Amortismana tabi sabit kıymet (taşınmaz, taşıt araçları, demirbaş, makine ve teçhizat vb.) satışları” satırında beyan edilecektir.
Bu satışlar nedeniyle hesaplanan KDV’nin 1 no.lu KDV beyannamesinin “Matrah” kulakçığındaki “İlave edilecek KDV” satırına yazılmak suretiyle beyanı mümkün değildir.
Ayrıca “Diğer İşlemler” tablosunda “503” kodlu “Amortismana tabi sabit kıymet (taşınmaz, taşıt araçları, demirbaş, makine ve teçhizat vb.) satışları” satırında beyan edilen tutarın, ayrıca Teslim ve Hizmetlerin Karşılığını Teşkil Eden Bedel (Kümülatif) toplama da ilave edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
İKTİSADİ KIYMET SATIŞLARINDA MUHASEBE KAYDI
Tek Düzen Hesap Planında bu konu ile ilgili olarak hangi hesapların kullanılması gerektiği, tartışılmış ve tartışılmaktadır. Kimi meslektaşlarımız demirbaş ve iktisadi kıymet satışlarını, normal bir mal ve hizmet satışı gibi düşünerek 600-602 hesabın içinde gelir, 623 hesaba ise maliyet tutarlarının yazılması gerektiğini, kimileri ise düzenlenen tek bir mahsup fişi sonrası oluşacak kar veya zararın 679 veya 689 hesaba kayıt edilmesi gerektiğini savunmaktadır.
Kanımca bu soruya verilecek cevap için 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak 01.01.1994 tarihinde yürürlüğe giren 1 Seri Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine bakılmalıdır. Bilindiği gibi ilgili tebliğin son bölümünde Hesap Planı açıklamalarına yer verilmiştir, bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amaçlanmıştır.
Bahsi geçen hesapların 1 Seri Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde bulunan Gelir Tablosu İlkeleri ve Hesap Planı açıklamalarına bakıldığında.
600. YURTİÇİ SATIŞLAR
Yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Gereksinime göre bölümlenebilir.
İşleyişi : Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir.
602. DİĞER GELİRLER
İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi vb.. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir.
İşleyişi : Dönem içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade farkları, (vb.) tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba ise alacak kaydedilir.
623. DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlerin izlendiği hesaptır. İşleyişi : Hesaplanan satışların maliyeti bu hesabın borcuna kaydedilir.
679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir.
689. DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağan dışı gider ve zararlardan oluşur.
GELİR TABLOSU İLKELERİ
Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.
Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz.
DEĞERLENDİRME
Yukarıda bulunan Hesap Planı açıklamaları, 66 seri Numaralı KDV Sirküleri ve Gelir Tablosu ilkeleri birlikte incelendiğinde; Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymet satışlarını 1 no.lu KDV beyannamesinin “Matrah” kulakçığının “Diğer İşlemler” tablosunda beyan edilmesi gerektiğini beyan etmekle isede, bu satışların Gelir Hesapları içinde bulunan 600 hesap gurubu içinde yer alması gerekti anlamına gelmemektedir. Bu satışların KDV Beyannamesinde gösterilmesi ilgili kanun hükmüne göre, Tek Düzen Muhasebe Sistemine göre kaydı Muhasebe Sistemi uygulama Tebliğine göre değerlendirilmelidir.
MSUG Tebliği 600 Hesap Açıklamasında “mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır” şeklindeki açıklaması ile bu hesabın ancak ve ancak mal ve hizmet satışlarında kullanılabileceği belirtmektedir. 602 Hesap ise “Dönem içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade farkları, (vb.) tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba ise alacak kaydedilir” ifadesiyle, Amortismana Tabi İktisadi Kıymet Satışları için bu hesabında kullanılması mümkün gözükmemektedir. 623 Hesap MSUG Tebliğe göre “İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlerin izlendiği hesaptır” firma için bu işlem esas faaliyet konusuna girmediğine göre maliyetlerin bu hesapta takibide doğru olmayacaktır.Gelir Tablosu ilekeleri gereği “Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz” yani bir gelir kalemi ile bir gider kalemi birbiri ile mahsup edilerek kalan gelir tablosuna geçirilemez. Bu acıklama ile Amortismana Tabi İktisadi Kıymet satışından oluşan kar veya zarar doğrudan 679-689 hesaplara atılamaz.
SONUÇ
Yukarıdaki değerlendirmeler neticesinde 600-602-623 hesapların Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre kullanılmasının doğru olmadığı kanaatindeyim. Peki bu satışlar Tek Düzen Hesap Planında hangi hesaplarda gösterilmeli.
Kanımca “Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir” şeklindeki açıklamanın yer aldığı 679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR hesabının kullanılması yerinde bir karar olacaktır. Açıklama dikkatle okunduğunda “gelir ve karların” açıklaması bu hesaba sadece karların değil ATİK ile ilgili Satış Tutarlarının doğrudan bu hesaba işlenebileceği yönündedir. Amortismada Tabi İktasadi Kıymet Maliyetleri de bu doğrultuda, doğrudan 689 Hesaba işlenmelidir.
ÖRNEK UYGULAMA
Aktif Değeri 10.000.00.-TL Birilmiş Amortismanı 2.000.00.-TL olan demirbaş KDV Hariç 15.000.00.-TL ya satıldığında yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
………………………………..…………………………………..……./………………………………………….…………………………………
102.00 BANKALAR 17.700.00.-
257.00 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 2.000.00.-
689.00 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 8.000.00.-
255.00 DEMİRBAŞLAR 10.000.00.-
391.00 HESAPLANAN KATMA DEĞER VERGİSİ 2.700.00.-
679.00 DİĞER OLAĞAN DIĞI GELİR VE KARLAR 15.000.00.-
TOPLAM 27.700.00.- 27.700.00.-
………………………………..……………………………………………./………………………………………….…………………………
